Nhóm rệp sáp

5:01 PM, 2013-04-21

Nhóm rệp sáp

Tổng họ : Coccoidea - Bộ : Homoptera

THÀNH PHẦN GIỐNG GÂY HẠI

Nhóm này bao gồm những loài nói chung có kích thước rất nhỏ, gây hại bằng cách chích hút dịch cây trồng (trên lá, trái, cành, thân). Có nhiều loài Rệp Sáp hiện diện trên nhóm Cam, Quít, Chanh (Citrus), có thể chia Rệp Sáp ra làm 2 nhóm: nhóm Rệp Sáp Dính với các giống phổ biến như Lepidosaphes, Aonidiella, Coccus và Saissetia và nhóm Rệp Sáp Bông với các giống và loài phổ biến như Pseudococcus, Planococcusvà Icerya purchasi.

MỘT SỐ ÐẶC ÐIỂM HÌNH THÁI, SINH HỌC, GÂY HẠI

Tất cả các loài này đều có đặc điểm chung là cơ thể tiết ra một lớp sáp che chở cho cơ thể, lớp này hình thành nên một lớp vỏ cứng, có hình dạng, mầu sắc và kích thước khác nhau (Rệp Sáp Dính) hoặc lớp phấn trắng (Rệp Sáp Phấn). Lớp vỏ của nhóm Rệp Sáp Dính có thể tách ra khỏi cơ thể một cách dễ dàng như ở nhóm Aonidiella, Lepidosaphes hoặc tạo thành vách da không thể tách khỏi cơ thể như ở nhóm Coccushoặc Lecanium.

Quá trình phát triển của Rệp Sáp rất phức tạp, thành trùng Cái đều không cánh, Rệp Sáp Dính thường sống cố định (trừ tuổi 1 và thành trùng Ðực) tại một vị trí để chích hút và giai phối, sinh sản, vì vậy nhóm này còn được gọi là Rệp Dính. Trong nhóm Rệp Sáp Phấn, nhiều loài vào giai đoạn ấu trùng T1, T2 và T3 và cả thành trùng vẫn có thể di chuyển. Trong tất cả các loài Rệp Sáp, thành trùng Ðực đều có kiểu phát triển như con Cái ngoại trừ con Ðực có giai đoạn nhộng và thành trùng Ðực có một cặp cánh, miệng thoái hóa, không ăn, chỉ giữ nhiệm vụ giao phối.

Các loài Rệp Sáp đều có chu kỳ sinh truởng ngắn (đa số dưới 1 tháng trong điều kiện vùng ÐBSCL), khả năng sinh sản cao, có loài đẻ trứng, có loài đẻ con, nếu điều kiện môi trường thích hợp sẽ có khả năng bộc phát nhanh. Gây hại bằng cách chích hút (ấu trùng và thành trùng Cái) lá, cành, trái, cuống trái. Nếu bị nhiễm nặng, lá bị vàng, rụng, cành bị khô và chết, trái cũng có thể bị biến mầu, phát triển kém và bị rụng. Gây hại chủ yếu vào mùa nắng. Mật ngọt do rầy tiết ra còn hấp dẫn nấm bồ hóng phát triển làm ảnh hưởng đến sự quang hợp của cây.

Tại Ðồng Bằng sông Cửu Long, chúng tôi bước đầu đã ghi nhận có trên 16 loài Rệp Sáp hiện diện trên Cam, Quít, Chanh bao gồmPlanococcus citri, Planococcus lilacinus, Pseudococcus citriculus, Pseudococcus sp., Saissetia coffeae, Chrysomphalus sp., Pulvinariasp., Icerya purchasi, Aonidiella sp., Aonidiella aurantii, Aspidiotus sp., Lepidosaphes beckii, Rastrococcus sp., Coccus hesperidium, Coccus spp, Lecanium spp..

Nhìn chung mặc dù hiện diện khá phổ biến nhưng mật số Rệp Sáp thường thấp nên chưa thấy gây hại đáng kể. Có thể là do trong điều kiện tự nhiên, Rệp Sáp có rất nhiều thiên địch (trong đó quan trọng nhất là các loài ong Ký sinh như các nhóm Encarsia, Aphytis, Metaphycus và các loài Bọ rùa), các loài thiên địch này có khả năng cao trong việc hạn chế sự bộc phát của Rệp Sáp. Việc bảo tồn thiên địch trong tự nhiên là điều kiện tiên quyết ngăn chặn sự bộc phát của Rệp Sáp trong điều kiện tự nhiên. Tại nhiều nước, người ta đã nuôi nhân và thả ong ký sinh để phòng trị Rệp Sáp trong các vườn Cam Quít.

Nhóm rệp sáp giả
(nguồn: Trần Văn Hai)

BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ

Trong điều kiện tự nhiên của vùng ÐBSCL, nhóm này chưa thấy hại đáng kể. Chỉ sử dụng thuốc khi mật số cao (5-10% trái bị nhiễm, khoảng 5 thành trùng/trái hoặc lá) và khi 5% số cây trong vườn bị nhiễm. Do cơ thể của các loài côn trùng thuộc nhóm này được phủ bởi sáp nên sử dụng các loại thuốc hóa học để phòng trị không phải là điều đơn giản và việc sử dụng thuốc hóa học không đúng có thể ảnh hưởng đến thiên địch của Rệp Sáp trong tự nhiên.

Nhiều kết quả khảo sát cho thấy một số loại thuốc hóa học gốc Lân hữu cơ tỏ ra có hiệu quả đối với Rệp Sáp khi không sử dụng liên tục một loại nhất định, nên sử dụng thuốc phối hợp thuốc hóa học với Dầu khoáng (0,5%), tuy nhiên để tránh ảnh hưởng của Dầu khoáng đối với cây trồng, phải tôn trọng nồng độ khuyến cáo khi sử dụng. Hiện giờ trên thị trường thuốc Bảo vệ thực vật tại Việt Nam đã có loại Dầu khoáng DC-Tronc Plus, có thể sử dụng ở liều lượng 0,5%.